Filtry powietrza

ATEX (od fr. Annospteres Explosibles) - dyrektywa Unii Europejskiej (akt prawny), definiująca wymagania zasadnicze, jakie musi spełniać każdy produkt przeznaczony do stosowania w strefach zagrożonych wybuchem.  Wymagania szczegółowe podane są w normach powiązanych z tą dyrektywą, natomiast wymagania, które nie są objęte ani dyrektywą ani normami mogą być przedmiotem regulacji wewnętrznych obowiązujących w poszczególnych krajach członkowskich. Regulacje te nie mogą jednak być sprzeczne z dyrektywą oraz nie mogą zaostrzać jej wymagań, ponieważ dyrektywa ATEX 94/9/WE wymaga znakowania CE, więc każdy produkt „ATEX-owy”, który został oznaczony symbolem Ex musiał wcześniej uzyskać od producenta znak CE i przejść procedurę oceny zgodności z obowiązkowym udziałem „strony trzeciej” (jednostki notyfikowanej). Ponieważ niejednolite przepisy dotyczące bezpieczeństwa w poszczególnych krajach Unii Europejskiej stanowiły znaczne utrudnienia w swobodnym przepływie towarów pomiędzy państwami członkowskimi, postanowiono ujednolicić te przepisy. W przypadku urządzeń przeznaczonych do pracy w strefach zagrożonych wybuchem dnia 23 marca 1994 r, Parlament Europejski i Rada stworzyły dyrektywę 94/9/ EC ATEX95, która weszła w życie 1 lipca 2003 roku, oraz dyrektywę 99/92/EC ATEX137 - zwaną również ATEX USER (z 16 grudnia 1999 r.) dotyczącą minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa pracy, na stanowiskach, w których może wystąpić atmosfera wybuchowa. Pierwsza dyrektywa została wprowadzona do prawodawstwa rozporządzeniem już w 2003 roku (które weszło w życie wraz z wejściem Polski do Unii Europejskiej w dniu 1 maja 2004 r.), ale obecnie obowiązuje rozporządzenie ministra gospodarki z dnia 22 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych wybuchem, druga dyrektywa została wprowadzona przez Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej 29 maja 2003 r. rozporządzeniem w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa, rozporządzenie to zostało zmienione 9 czerwca 2006 r. a obecnie obowiązuje nowe rozporządzenie ministra gospodarki z dnia 8 lipca 2010 r. w sprawie minimalnych wymagań, dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, związanych z możliwością wystąpienia w miejscu pracy atmosfery wybuchowej, zastępujące poprzednie.

 

Oznaczenia

1. Oznaczenie CE
2. Numer identyfikacyjny jednostki certyfikującej
3. Symbol wykonania przeciwwybuchowego
4. Grupa wybuchowości
5. Kategoria urządzenia
6. Rodzaj ochrony przeciwwybuchowej
7. Podgrupa wybuchowości
8. Klasa temperatury

Podstawowe definicje

Atmosfera wybuchowa

Mieszanina substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł lub pyłów z powietrzem w warunkach atmosferycznych, w której po zapaleniu, spalanie rozprzestrzenia się na całą niespaloną mieszaninę (wg EN 1127-1: 1997 pkt. 3.17)

Przestrzeń zagrożona wybuchem

Przestrzeń, w której zależnie od warunków lokalnych i ruchowych, może wystąpić atmosfera wybuchowa (wg EN 1127-1: 1997 pkt. 3.35).

Strefa zagrożenia wybuchem

Przestrzeń, w której może występować mieszanina wybuchowa substancji palnych z powietrzem lub innymi gazami utleniającymi o stężeniu zawartym między dolną a górną granicą wybuchowości (Dz. U. 109/719 §2 pkt. 1 ust.6).

Definicje stref zagrożenia wybuchem
(wg EN 1127-1: 1997 pkt. 6.3.2)

Strefa 0

Miejsce, w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji palnych, w postaci gazu, pary albo mgły, z powietrzem występuje stale lub przez długie okresy lub często.

UWAGA! Zasadniczo te warunki, w przypadku ich wystąpienia, pojawiają się wewnątrz pojemników, rurociągów i zbiorników.

Strefa 1

Miejsce, w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji palnych, w postaci gazu, pary albo mgły, z powietrzem może czasami wystąpić w trakcie normalnego użytkowania.

UWAGA! Strefa ta może obejmować między innymi:

• bezpośrednie otoczenie strefy 0;
• bezpośrednie otoczenie miejsc zasilania surowcem;
• bezpośrednie otoczenie miejsc napełniania i opróżniania;
• bezpośrednie otoczenie wrażliwych na uszkodzenie urządzeń, systemów ochronnych, części i podzespołów, wykonanych ze szkła, ceramiki i tym podobnych materiałów;
• bezpośrednie otoczenie nieodpowiednio zabezpieczonych uszczelnień, na przykład na pompach i zaworach z komorami dławikowymi.

Strefa 2

Miejsce, w którym atmosfera wybuchowa zawierająca mieszaninę substancji palnych, w postaci gazu, pary albo mgły, z powietrzem, nie występuje w trakcie normalnego działania, a w przypadku wystąpienia trwa krótko.

UWAGA! Strefa ta może obejmować między innymi, miejsca otaczające strefę 0 lub 1.

Klasyfikacja stref zagrożonych wybuchem

Klasyfikacja ta została zdefiniowana w załączniku nr 1 do dyrektywy 99/92/EC ATEX137 z dnia 16.12.1999 r. „O minimalnych wymaganiach zwiększających bezpieczeństwo i ochronę zdrowia pracowników potencjalnie narażonych przy pracy w obszarach z atmosferą wybuchową”. Przestrzenie, w których występuje zagrożenie wybuchem zostały podzielone na strefy zagrożenia. Oznaczenie strefy zagrożenia informuje nas zarówno o rodzaju zagrożenia, jak i jego intensywności. Za zaklasyfikowanie przestrzeni do odpowiedniej strefy są odpowiedzialni: inwestor, projektant obiektu budowlanego oraz jego użytkownik końcowy.

Ocena zagrożenia wybuchem

Podstawą dokonania oceny zagrożenia wybuchem i zagrożenia pożarowego w lakierniach czyli w miejscu wykonywania prac niebezpiecznych pod względem pożarowym jest rozporządzenie MSWiA z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. nr 109, poz. 719). Niniejszej oceny dokonuje się zgodnie z wytycznymi zawartymi w rozdziale 8 ww. rozporządzenia. Klasyfikacji stref zagrożenia wybuchem dokonuje się na podstawie następujących norm zharmonizowanych z dyrektywą 94/9/WE (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 marca 1994 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstwa państw członkowskich dotyczących urządzeń i systemów ochronnych przeznaczonych do użytku w środowiskach potencjalnie wybuchowych):

• EN 1127-1 – Atmosfery wybuchowe. Zapobieganie wybuchowi i ochrona przed wybuchem. Pojęcia podstawowe i metodologia.
• EN 60079-1Q – Urządzenia elektryczne w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Klasyfikacja przestrzeni zagrożonych wybuchem.
• EN 12215 – Urządzenia do malowania. Kabiny malarskie do nanoszenia natryskiwaniem ciekłych organicznych wyrobów lakierowych. Wymagania bezpieczeństwa.
• EN 13355 – Urządzenia malarskie. Kabiny zespolone. Wymagania bezpieczeństwa.
• EN 1539 – Suszarki i piece, w których uwalniane są substancje palne. Wymagania bezpieczeństwa.

Rozporządzenie MSWiA z dnia 7 czerwca 2010 r. Dz. U. nr 109, poz. 719 (fragmenty):

Rozdział 8. Prace niebezpieczne pod względem pożarowym oraz ocena zagrożenia wybuchem

§36.1. Przed rozpoczęciem prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, mogących powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu, właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu jest zobowiązany:

1. ocenić zagrożenie pożarowe w miejscu, w którym prace będą wykonywane;
2. ustalić rodzaj przedsięwzięć mających na celu niedopuszczenie do powstania i rozprzestrzeniania się pożaru lub wybuchu;
3. wskazać osoby odpowiedzialne za odpowiednie przygotowanie miejsca pracy, za przebieg oraz zabezpieczenie miejsca po zakończeniu pracy;
4. zapewnić wykonywanie prac wyłącznie przez osoby do tego upoważnione, posiadające odpowiednie kwalifikacje;
5. zaznajomić osoby wykonujące prace z zagrożeniami pożarowymi występującymi w rejonie wykonywania prac oraz z przedsięwzięciami mającymi na celu niedopuszczenie do powstania pożaru lub wybuchu.

§37.1. W obiektach i na terenach przyległych, gdzie prowadzone są procesy technologiczne z użyciem materiałów mogących wytworzyć mieszaniny wybuchowe lub w których materiały takie są magazynowane, powinna być dokonana ocena zagrożenia wybuchem.

1. Ocena zagrożenia wybuchem obejmuje wskazanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem, wyznaczenie w pomieszczeniach i przestrzeniach zewnętrznych odpowiednich stref zagrożenia wybuchem wraz z opracowaniem graficznej dokumentacji klasyfikacyjnej oraz wskazanie czynników mogących w nich zainicjować zapłon.
2. Graficzna dokumentacja klasyfikacyjna zawiera plany sytuacyjne obrazujące rodzaj i zasięg stref zagrożenia wybuchem oraz lokalizację i identyfikację źródeł emisji, zgodnie z zasadami określonymi w Polskich Normach.
3. Oceny zagrożenia wybuchem dokonują: inwestor, projektant lub użytkownik decydujący procesie technologicznym.
4. Ocena zagrożenia wybuchem może stanowić część oceny ryzyka wybuchu, o której mowa w przepisach rozporządzenia (rozdział 2) ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których może wystąpić atmosfera wybuchowa (Dz. U. nr 107, poz. 1004 oraz z 2006 nr 121, poz. 836).
5. Klasyfikację stref zagrożenia wybuchem określa Polska Norma dotycząca zapobiegania wybuchowi i ochronie przed wybuchem.
6. Pomieszczenie, w którym może wytworzyć się mieszanina wybuchowa, powstała z wydzielającej się takiej ilości palnych gazów, par, mgieł lub pyłów, której wybuch mógłby spowodować przyrost ciśnienia w tym pomieszczeniu przekraczający 5 kPa, określa się jako pomieszczenie zagrożone wybuchem.
7. Wytyczne w zakresie określania przyrostu ciśnienia w pomieszczeniu, jaki mógłby zostać spowodowany przez wybuch, zawiera załącznik do rozporządzenia.
8. W pomieszczeniu należy wyznaczyć strefę zagrożenia wybuchem, jeże] może w nim występować mieszanina wybuchowa o objętości co najmniej 0,01 m³ w zwartej przestrzeni.

Rodzaje zabezpieczeń mechanicznych

• Klasyfikacja IP

Klasyfikacja IP określona przez normę EN 60529. Klasyfikacja ta określa stopień ochrony mechanicznej obudowy oraz sposób jej testowania. W klasyfikacji tej występują dwie cyfry: pierwsza z nich określa stopień ochrony obudowy przed wnikaniem ciał stałych, druga cieczy.

• Klasyfikacja IP

Klasyfkacja IK określona przez normę EN 50102. Klasyfikacja ta określa stopień ochrony obudowy przed uderzeniami.

Rodzaje zabezpieczeń elektrycznych - Klasa temperaturowa